گفت و گوی مهر؛
آرتروز بیماری فراگیر
یک فیزیوتراپیست با اعلان اینکه آرتروز یکی از بیماریهای فراگیر در جامعه امروزی است، اظهار داشت: سبک زندگی ایرانی مانند طریقه نشستن و عدم ورزش مؤثر از عوامل شیوع این بیماری است.
خبرگزاری مهر - گروه استانها، مهتاب خیری: این روزها «آرتروز» یا «استئوآرتریت» یکی از علل شایع مراجعه افراد به متخصصان ارتوپدی و کلینیک های فیزیوتراپی است. آرتروز یا بیماری «دژنراتیو» مفصل می تواند بر روی تمامی مفاصل به خصوص مفاصل زانو، ران، مهره ها و انگشتان اثر بگذارد. تعداد مبتلایان در سالهای اخیر نزدیک به ۳۰ درصد بالا رفته است و به سبب هزینه های اقتصادی زیادی که بر جامعه اعمال می کند تشخیص اولیه آن بسیار مهم می باشد.
در ایران و خصوصاً شهرهای سنتی همچون اصفهان هم به سبب نوع سبک زندگی مانند دوزانو و چهارزانو نشستن، استفاده از توالت های ایرانی، عدم ورزش مؤثر و خصوصاً تغذیه نامناسب شامل استفاده کمتر از مواد غضروف ساز، مانند آووکادو و سویا و بعضی ماهی ها این بیماری شیوع بالایی دارد.
درد از علایم اولیه این بیماری است و می تواند تأثیر عمیقی بر کیفیت زندگی و بر عملکرد فیزیکی و دیگر پارامترهای روانی داشته باشد.
در ارتباط یا بیماری آرتروز، علایم، پیشگیری و درمان این بیماری با فردوس دیانی فیزیوتراپیست و کارشناس ارشد لطمه شناسی ورزشی به گفت و گو نشسته ایم که در ادامه از مد نظر خوانندگان می گذرد.
خانم دیانی! دلیل درد زیاد در بیماری استئوآرتریت چیست؟
ببینید، در مفاصل سالم، غضروف ها که ماده ای شبیه لاستیک هستند انتهای هر استخوان را می پوشانند و برای حرکات مفصل ها سطحی صاف و مهیا می کنند و مثل بالشتکی بین استخوان ها قرار می گیرد تا استخوان ها به آسانی بر روی هم سر بخورند، این در حالیست که در آرتروز، غضروف ها متلاشی می شوند و این امر سبب اختلال در حرکت مفصل و درد و تورم می شود.
بدین ترتیب با گذشت زمان و بدتر شدن آرتروز، استخوان ها ممکنست بشکنند و ساختارهایی به نام خار استخوانی یا «استئوفیت» تشکیل گردد. قطعاتی از استخوان ها یا غضروف ها ممکنست جدا شوند و در اطراف مفصل شناور بمانند.
در نهایت در بدن، فرایندی التهابی رخ می دهد و پروتئین هایی به نام «سیتوکین» و نیز آنزیم های تولیدشده لطمه بیشتری به غضروف وارد می کنند. در مراحل نهایی آرتروز، غضروف از بین می رود و استخوان ها روی هم کشیده می شوند و این امر سبب بروز لطمه و درد بیشتری می شود.
اگرچه آرتروز در تمام سنین ممکنست بروز کند، میزان شیوع آن در بین افراد بالای ۶۵ سال بیشتر است. این بیماری می تواند ورزشکارانی که تمرکز بر یک ورزش خاص دارند و حرکات تکراری گسترده انجام می دهند را نیز درگیر کند.
عوامل خطرناک در ایجاد بیماری آرتروز کدامند؟
افزایش سن، وزن، داشتن سابقه لطمه مفصلی، ضعف عضلات، استعداد ژنتیکی، بی حرکتی طولانی مدت و تغذیه نامناسب از عواملی است که می تواند منجر به این بیماری شود. همین طور استفاده بیش از اندازه از مفاصل بطور مثال در افرادی که شغل آنها نیازمند حرکات مشابه و مکرر است از عوامل خطر سازی است که می توان از آن نام برد.
علائم آرتروز به چه صورت ظاهر می شود؟
علائم آرتروز بسته به مفاصل تحت تأثیر و نیز شدت بیماری متغیر است. علامت رایج آرتروز در افراد درد و خشکی مفاصل، خصوصاً در هنگام بامداد و یا پس از استراحت است. مفاصل لطمه دیده ممکنست خصوصاً بعد از فعالیت طولانی گرفتار تورم شوند. این علایم در طول زمان و به تدریج ایجاد می شوند و ممکنست هیچ علایم خاصی در بدن ظاهر نشود اما گاهی با یک حرکت ناگهانی خودرا بروز می دهند.
شایع ترین این علایم عبارتند از: احساس درد و خشکی در محل مفصل پس از فعالیت یا استفاده ی بیش ازحد از مفاصل، خصوصاً در ران ها و زانوها و پایین کمر، محدودشدن دامنه ی حرکت مفاصل، ایجاد صدا در هنگام خم کردن مفاصل که اغلب با درد هم راه است، تورم خفیف در اطراف مفصل، دردی که بعد از فعالیت یا در آخر روز بدتر می شود.
این بیماری چه مفاصلی از بدن را بیشتر درگیر می کند؟
۶ مفصل از بدن مانند زانوها، مفصل ران یا لگن، انگشتان دست، پا و ستون فقرات بیشتر درگیر این بیماری می شود که در رابطه با هرکدام توضیح خواهم داد.
زانوها: یکی از شایع ترین محل های ایجاد آرتروز به ویژه در ایران، آرتروز زانو است؛ در این حالت احساس ساییدگی یا خراشیدگی و درد هنگام حرکت دادن زانوها به وجود می آید همین طور ممکنست صدای تق تق یا کریپتوس شنیده شود.
مفصل ران یا لگن: دردی که در ناحیه کشاله ی ران یا باسن و گاهی در داخل زانو یا ران احساس می شود و بیمار برای کاهش درد مجبور می شود اندامش را کمتر حرکت دهد و کمتر راه برود، بدین سبب عضلات اطراف ران و باسن ضعیف شده و ایجاد لنگیدن در حین راه رفتن خواهدنمود.
انگشتان دست: آرتروز می توانند سبب تورم، قرمزی و تغییر شکل شود و یا ایجاد Heberdon node می کند که همان برجسته شدن سطح پشتی مفاصل بین انگشتی است. همین طور ممکنست دردی در قاعده ی انگشت شست حس گردد.
پاها: درد و شکنندگی در مفصل بزرگ قاعده انگشت بزرگ پا که می تواند به میزان بالایی حرکت را محدود کند.
ستون فقرات: آرتروز ستون فقرات، شکستگی غضروف مفاصل و دیسک ها در گردن و بخش تحتانی کمر است. گاهی در اثر آرتروز خارهای استخوانی یا استئوفیت ایجاد می شود که روی اعصابی فشار وارد میکند که از ستون فقرات خارج می شوند. این وضعیت ممکنست سبب ضعف و درد در بازوها یا پاها شود و ممکنست با بیماریهای دیسک و سیاتیک هم اشتباه گرفته شود.
عوامل مؤثر در پیش گیری از آرتروز چیست؟
زمانی آرتروز بعنوان بیماری فرسودگی مفاصل در نظر گرفته می شد و پیامد اجتناب ناپذیر زندگی طولانی و فعال بود. با این وجود، تحقیقات نشان داده اند آرتروز پروسه پیچیده ای است که دلیلهای مختلفی دارد. برخی دلیلهای مانند ارث و جنس (بسیاری از انواع آرتروزها در خانم ها شایع تر هستند) خارج از کنترل ما هستند و فقط باید مدیریت شوند. این بیماری همراهِ اجتناب ناپذیری از پیری نیست؛ بلکه نتیجه ای از تلفیقی از عوامل مختلفی است که خیلی از آنها تغییر دادنی یا پیشگیری کردنی هستند که برخی از این فاکتورها را ذکر می کنم:
حفظ وزن سالم: وزن اضافه یکی از عوامل خطرناک مهم ابتلاء به آرتروز است و البته، دلیل واضحی هم دارد. هر کیلوگرم وزن اضافه بار بیشتری بر مفاصل تحمل کننده ی وزن مانند ران ها و زانوها اعمال می کند. با گذشت زمان، این دفعه اضافی سبب می شود غضروف تکیه گاه این مفصل از بین برود؛ اما فشارهای مکانیکی، تنها مشکل نیستند. بافت های چربی با تولید سیتوکین ها سبب تحریک و ایجاد التهاب در سرتاسر بدن می شوند. در محل مفاصل، سیتوکین ها با تغییر عملکرد سلول های غضروف سبب تخریب بافت می شوند. وقتی اضافه وزن دارید، بدنتان مقدار بیشتری از پروتئین های مخرب را تولید و آزاد می کند. کاهش وزن می تواند از استرس اعمال شده بر مفاصل و التهاب بکاهد و خطر ابتلای شما به آرتروز را به نصف برساند.
کنترل قندخون: آخرین تحقیقات نشان می دهند دیابت، بیماری مؤثر بر توانایی بدن برای تنظیم قندخون، عامل خطرناک مهمی برای ابتلاء به آرتروز است. سطوح بالای گلوکز سبب تسریع تشکیل ملکول های خاصی می شود که سبب خشکی بیشتر غضروف ها و حساسیت بیشتر آنها در مقایسه با فشار مکانیکی می شود. همچنین، دیابت می تواند سبب شروع التهاب سیستماتیکی شود که ازبین رفتن غضروف را موجب شود. این ارتباط تازه کشف شده ی بین دیابت و لطمه مفاصل شاید بتواند توضیح دهد چرا خیلی از افراد مبتلا به دیابت به آرتریت نیز دچارند.
فعالیت جسمی: فعالیت جسمی بهترین درمان موجود برای آرتروز است. همچنین، یکی از راه های مؤثر برای سالم نگه داشتن مفاصل است. حتی ۳۰ دقیقه تمرین متوسط پنج بار در هفته سبب حفظ انعطاف پذیری مفاصل و استواری عضلاتی می شود که سبب حمایت و تثبیت ران ها و بازوها می شوند. افزون بر این، ورزش تقویت قلب و ریه و کاهش خطر ابتلاء به دیابت را سبب می شود و عاملی مهم در کنترل وزن است. برای بهره مندی از این مزایا نیازی نیست حتما به باشگاه بروید. قدم زدن و پیاده روی ساده و یا کارهایی مانند باغبانی اثرهای مثبتی دارد؛ اما بیشترین مزایا با انجام برنامه ی ورزشی مداوم و تنظیم شده برمبنای سن و علایق حاصل می شود. مهم نیست چه ورزشی انتخاب کنید، به صدای بدن خود گوش دهید. اگر بعد از انجام تمرین ورزشی گرفتار دردی می شوید که برای یکی دو ساعت همچنان باقی می ماند، بار دیگر کمتر ورزش و در فواصل آن استراحت کنید. برای اجتناب از لطمه دیدگی، به آرامی پیش بروید.
حفاظت از مفاصل: نحوه صحیح استفاده از بدن هنگام نشستن، کار کردن، بلند کردن وسایل و غیره می تواند مفاصل را از فشارهای روزانه حفظ کند.
عوارض ناشی از آرتروز چگونه بروز می کنند؟
درد یا تورم یا حالت خشکی حاصل از بیماری آرتروز انجام کارهای روزمره را در خانه یا محل کار سخت می کند. انجام کارهای روزمره مانند نظافت، کار با کامپیوتر یا رانندگی ناممکن می شود. وقتی مفاصل تحتانی بدن تحت تأثیر قرار می گیرند، کارهایی نظیر قدم زدن و بالا رفتن از پله ها و بلند کردن اجسام دشوار می شود و وقتی مفاصل انگشتان دست درگیر می شوند، گرفتن و نگه داشتن اجسامی مانند مداد یا انجام کارهای ظریفی مانند کار با سوزن دشوار می شود به هر حال پدیده آرتروز مانند سفید شدن موی سر امری اجتناب نا پذیر است و تنها باید مدیریت شود.
علائم آرتروز درصورتی که اقداماتی برای پیش گیری از لطمه به مفاصل، مدیریت درد و افزایش انعطاف پذیری مفاصل انجام نشود، ممکنست آشفتگی های زیادی را در زندگی روزمره به وجود آورد.
آیا درمان خاصی برای این بیماری وجود دارد؟
نکته اینجاست که با وجود دستاوردهای اخیر در مورد این بیماری درمان هنوز یک چالش است. در حقیقت هیچ روش درمانی خاصی وجود ندارد که بتواند تخریب تدریجی غضروف مفصلی ناشی از آرتروز را متوقف نماید ولی با این وجود عملکرد مفصل می تواند توسط روش های درمانی که اغلب متخصصین فیزیوتراپی ارائه می دهند بهبود یابد.
درمان درجهت کاهش سفتی و درد مفاصل بهبود کیفیت زندگی و جلوگیری از پیشرفت بیماری با ورزش است. نتایج مطالعه ای پژوهشگران در چندین تحقیق متفاوت بهبود عملکرد و کیفیت زندگی افراد مبتلا به آرتروز را بعد از انجام ورزش های منظم روزانه نشان میدهد.
داشتن فعالیت جسمی بخش مهمی از برنامه مدیریت آرتروز است؛ انواع مختلفی از ورزش های زمینی و آبی می توانند سبب تقویت عضلات ران و بهبود درد آرتروز شوند.
اگر به آرتروز پیشرفته زانو مبتلا باشید و پزشک نیز گفته باشد به جایگزینی کامل مفصل زانو نیاز دارید، نمی توان ادعا کرد ورزش می تواند موجب شود به اتاق جراحی نروید. با این وجود، این بدان معنا نیست که باید تا زمان جراحی ورزش را ترک و استراحت کنید.
آیا این امر در رابطه با آرتروز پیشرفته هم صدق می کند؟
متخصصان می گویند حتی افراد گرفتار آرتروز زانو پیشرفته نیز باید تا حد ممکن فعال باشند. پیش بینی کننده مهمی از عوارض جانبی بعد از جراحی، میزان تحرک شما پیش از جراحی است. اگر در وضعیت ضعیفی جراحی کنید، نتیجه خوبی حاصل نخواهد شد. حتی اگر ورزش نتواند روی درد ران شما اثرگذار باشد، بهتر است تا حد ممکن در وضعیت سالم تری جراحی کنید بدین سبب انجام حرکات ورزشی زیر نظر متخصصین علم ورزش یا فیزیوترا پیست ها قبل و پس از انجام عمل جراحی به شدت سفارش می شود.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب