اژدها آخر سرگشتگی ناسا یا آغاز سرگردانی دیگر؟
به گزارش تعمیركار در حالیكه شور و شعف خاصی مقامات آمریكایی را به خاطر پرواز آزمایشی سفینه سرنشین دار دراگون در بر گرفته و نگاه همه رسانه ها به گزارش این پرواز دوخته شده باید با نگاهی واقع بینانه به این پرواز ببینیم آیا ناسا با كمك این ˮاژدهاˮ(Dragon) می تواند موفقیتی برای خود كسب كند یا مقرر است توسط آن بلعیده شود.
به گزارش تعمیركار به نقل از ایسنا؛ به یك گلوله بزرگ سفید شباهت دارد. البته گلوله ای بسیار بزرگ تر و سریع تر. سفینه ای كه آنرا "كرو دراگون"(Crew Dragon) می خوانند؛ اژدهای سرنشین دار! شكل ظاهر آن، تا حدودی انسان را به یاد سفینه فضایی ژول ورن در كتاب سفر به ماه می اندازد. با این تفاوت كه به جای شلیك از یك توپ، در ارتفاع چند ۱۰ متری از زمین، در بالای موشك فالكون ۹(Falcon ۹) قرار داشت، بر روی سكوی پرتاب آ -۳۹(۳۹A) كندی در فلوریدا. سكویی كه نشانی است از موفقیت های بزرگ ناسا در دوران به اصطلاح طلایی آپولو و شاتل فضایی. اژدهای این داستان كه به ظاهر هیچ شباهتی به اژدها ندارد، روز دوم مارس از سكوی افتخار آفرین ۳۰- آ راهی مدار زمین شد و حدود یك شبانه روز بعد به ایستگاه فضایی بین المللی رسید و با موفقیت به آن پیوست.
تقریباً همه دست اندركاران فناوری فضایی این را مرحله بزرگی در تاریخ فضانوردی اعلام كردند: اولین حضور یك شركت تجاری در عرضه سفینه های سرنشین دار. اینك در آمریكا چشم ها به دو شركت دیگر دوخته شده تا وارد گود شوند و عرصه غیردولتی شدن پروازهای فضایی را در دست بگیرند تا ناسا تنها بعنوان سفارش دهنده و ناظر نقش آفرینی كند. برخی آنرا گام بزرگی برای اسپیس ایكس و قدم بزرگ تری برای تجارت فضایی می دانند و معتقدند دوره كارآفرینی در فضا شروع شده است.
برای كسانی كه از سیر حركت آمریكا در طول تاریخ فضانوردی كمتر اطلاع دارند، این واژه ها بسیار امیدوار كننده است: آغاز عصر جدید فضانوردی، دوران آخر دادن به حكومت دولت ها در میدان فناوری فضایی و...
اما اگر عمیق تر به آن نگاه نماییم و از این پوسته ظاهری بگذریم، چهره ای دیگر را خواهیم دید با سوال های بی جواب فراوان.
آیا واقعاً ایلان ماكس مدیر اسپیس ایكس و یا حتی شركت بوئینگ با سابقه چند دهه فعالیت هوا-فضایی توانایی های مالی و فنی برای اجرای چنین برنامه های سنگینی را دارند؟ آیا اصولاً واگذاری كار به شركت های خصوصی می تواند گام بزرگی برای فناوری فضایی باشد؟
نگاهی به تاریخچه ناسا نشان داده است كه این سازمان در گذشته با واگذار كردن طرح و برنامه ها به شركت های مختلف، به رغم آنكه ظاهراً خود مدیریت كار را بر عهده داشت و ظاهراً قدم های بزرگی را برداشت، اما گرفتار حركات زیگزاكی زیادی شد و بودجه های هنگفت بسیاری را در این راه های ناتمام هدر داده است.
در اولین سال های آغاز عصر فضا، به رغم آنكه تقریباً تمام ثروت فنی و انسانی فناوری موشكی آلمان نازی را تصاحب كرده بود به علت عدم تمركز در برنامه ریزی، حركات خلق الساعه و پراكنده شدن نیروهای بالقوه موشكی در شركت های مختلف و مؤسسات دولتی و شبه دولتی، مكرر گرفتار عقب افتادگی از حریفی شد كه گرچه توان فنی چندانی نداشت اما با تمركز نیرو و توان، توانست به نمونه عینی ماجرای مسابقه خرگوش و لاك پشت تبدیل گردد. بعد از خوردن ضربه هایی مانند پرتاب اولین ماهواره، اولین موجود زنده به فضا و … در مرحله بعدی یعنی ورود به دوره پروازهای سرنشین دار، باز هم دنیای سرمایه داری نتوانست از امكانات وسیع فنی و نیروی انسانی بادآورده جنگ جهانی دوم بهره واقعی ببرد و طراحی و ساخت سفینه سرنشین دار "مركوری" به عهده شركت "مكدانل ایركرافت"(McDonnell) گذاشته شد كه مرتباً مشكل آفرینی كرد. جان گلن اولین فضانورد آمریكایی كه در مدار زمین گردش كرد می اظهار داشت: زمانی كه به خاطر می آوردم ساخت هر قطعه این سفینه در مناقصه به شركتی واگذار شده، مو بر تنم راست می شد!
در حالیكه طرح مركوری نتوانسته بود موفقیت چشمگیر و اعتباری را برای آمریكا كسب كند، ناسا قراردادی با شركت "مكدانل" بست تا بعنوان طرف قرارداد اصلی، سفینه "جمینی" را بسازد. این شركت كه تجربه ای گرانبها از طراحی و ساخت مركوری به دست آورده و با همگرایی و ادغام با چند شركت كوچك تر اینك تبدیل به یك شركت بزرگ با نام شركت سهامی هوایی(McDonnell Aircraft Corporation) شده بود، توانست با تاكید بر تجربه پرارزش به دست آمده از طرح مركوری و با استفاده و توسعه فناوری همان سفینه، اهداف برنامه جمینی را تا حدود زیادی تحقق بخشد. سفینه جمینی، در حقیقت نوع پیشرفته مركوری بود كه می توانست به جای یك نفر، دو نفر را حمل كند.
فضانوردان آمریكایی هم به بركت تجربه های عملی در سفینه مركوری توانستند طی ۱۰ پرواز با ناو جمینی، گام های مهمی مثل پرواز طولانی بوسیله فضانوردان، ردیابی ناو هدف در فضا، ملاقات و الحاق با آن، انجام مانور ناوهای كیهانی بعد از الحاق و ملاقات، راهپیمایی در فضا، تغییر مدار ناو كیهانی در مدار، كنترل بازگشت سفینه فضایی به زمین و… را عملاً به مورد اجرا درآورند و نه تنها عقب ماندگی آمریكا از شوروی در زمینه فضایی را جبران كنند بلكه حتی چند گام هم جلو بیفتد. در حالیكه ناسا می توانست با بستن قرارداد برای توسعه سفینه جمینی از ناوی ۲ نفره به سفینه ای با توانایی حمل ۱۲ نفر، گام بزرگ بعدی را بردارد، به علت ورود به یك مسابقه بی حاصل برای سفر به ماه، قراردادی با شركت هوایی "نورث امریكن"(North American Aviation) كه بعداً به نورث امریكن راكول(North American Rockwell) تغییر نام داد بست. آپولو سفینه ای كاملاً متفاوت با مركوری و جمینی و تجربه ای نو به شمار می رفت كه بی تجربگی دست اندركاران آن، عجله بی مورد برای پیشی گیری از روس ها در رسیدن به ماه، خودخواهی سردمداران آمریكا برای اثبات حرف كندی كه گفته بود تا آخر دهه ۱۹۶۰ فضانوردان آمریكایی به ماه خواهند رسید و… منجر به فاجعه كشته شدن سه فضانورد ناسا ضمن یك تمرین پیش از پرواز شد.
بدین سان با كنار گذاشتن كوله باری از تجربه مفید سفینه های مركوری و جمینی، ناسا برای پیروزی در یك مسابقه غیرعاقلانه و جاه طلبی بی مورد، هزینه ای بیشتر از ۲۵ میلیارد دلار (اگر بخواهیم معادل امروزی آنرا تعیین نماییم به مبلغی در حدود ۴ برابر آن یعنی تقریباً ۱۱۰ میلیارد دلار می رسیم) را به مردم آمریكا تحمیل كرد تبی كه خیلی زود خوابید و ناسا حتی سه پرواز نهایی آپولو را لغو نمود تا باز هم در ادامه این مسابقه با روس ها به برنامه نافرجام و ابتر "اسكای لب" دست بزند.
مركوری گرچه موفقیت شایانی در مقابل سفینه روسی "وستك" به حساب نمی آمد اما با تداوم آن در شكل جمینی، موفقیت های خوبی را نصیب آمریكا كرد و می توانست در صورت ادامه، مسیری را برای ناسا در جهت توسعه فضانوردی بوجود آورد اما به علت انحراف و پیچیدن در بیراهه جنگ سرد تسخیر ماه و برنامه پر زرق و برق آپولو، به جاده ای كور و بن بست تبدیل گردید. آپولو با تمام هزینه سنگین و تجربه فنی برجسته، سرنوشتی بهتر از مركوی نداشت و در حالیكه می توانست در ادامه به استقرار ایستگاه های فضایی مجهزتر و تجربه های علمی و فنی و حتی بهره وری های نظامی برای آمریكا منجر گردد، به علت نفوذ سرمایه داران در زد و بندهای پنهان پشت پرده، عقیم ماند و دنیایی از تجربه های پرارزش به انبار رفت تا برنامه شاتل فضایی با اهدافی متفاوت بر شانه ناسا گذاشته شود.
روز از نو و روزی از نو!
بین آخرین بهره وری از تتمه های برنامه آپولو و به كارگیری عملی فضاپیمای شاتل كه باز هم هیچ ربطی به برنامه آپولو نداشت و با اهداف دیگر، ابزارهای دیگر و روش های دیگر وارد میدان شد، نزدیك به ۷ سال سكوهای پرتاب كیپ كندی، فضانوردی را به خود ندید. شاتل های فضایی، با سر و صدای تبلیغاتی وسیعی پا به میدان گذاشتند و نوید عصر جدیدی با توانمندی بالاتر و ارزشمندتر را فریاد می كردند. قرار بود سفینه های چهارگانه شاتل هر كدام ۱۰۰ مأموریت مداری داشته باشند كه جمعاً ۴۰۰ پرواز مداری را شامل می شد اما هنوز دور اول به آخر نرسیده بود كه با انفجار چلنجر و كشته شدن ۷ سرنشین آن، در شروع سال ۱۹۸۶، ترمز ناسا كشیده شد و مجدداً كیپ كندی نزدیك به سه سال هیچ پرتاب سرنشین داری را تجربه نكرد. پرتاب شاتل ها پس از یك توقف طولانی در سپتامبر ۱۹۸۸ شروع شد در حالیكه ناسا با تحمل بار سنگین مالی، فضاپیمای دیگر را به ناوگان خود افزود. به این ترتیب، بر مبنای قول و قرار اولیه، بدهی ناسا به ۵۰۰ پرواز سرنشین دار افزایش یافت كه تنها ۲۶ مورد آن، آن هم با ۷ كشته انجام شده بود. بین سپتامبر ۱۹۸۸ تا فوریه سال ۲۰۰۳ كه بار دیگر فضاپیمای "شاتل" حادثه ساز شد و ۷ نفر دیگر را به قتل رساند، تا آن زمان این سفینه ۸۸ مأموریت مداری انجام داد كه تقریباً هیچ كدام از آنها بدون مشكل نبود و سرانجام بی توجهی ها و سرگردانی در هزار توی پر پیچ و خم كاغذبازی های اداری ناسا منجر به نابودی فضاپیمای "كلمبیا"، كشته شدن ۷ فضانورد و سكوتی نزدیك به دو سال و نیمه در پروازهای فضایی و از آن بدتر، نیازمند شدن تحقیرآمیز آمریكا به روس ها گردید. از سرگیری پرواز شاتل های فضایی در سال ۲۰۰۵ كاملاً در وضعیت اضطراری صورت گرفت و ناسا تنها می خواست به برخی تعهداتش در مورد ایستگاه فضایی بین المللی عمل كند. در هر مأموریت شاتل، سایه ترس وجود داشت. با تمام تضمین های رسمی، دیگر هیچكس اطمینانی به آخر پذیرفتن هیچیك از مأموریت های شاتل نداشت. تا بالاخره این سازمان در حالیكه تنها به حدود كمتر از یك سوم تعهداتش برای بهره وری از شاتل فضایی عمل كرده بود، به علت خطرات احتمالی سامانه حمل و نقل فضایی شاتل، آنرا در سال ۲۰۱۱ خانه نشین كرد و اعلام گردید ناسا تمایل دارد میدان را به شركت های خصوصی واگذار كند. این در حالی بود كه تا آن زمان هم، شركت هایی مانند مكدانل، نورث امریكن راكول، مورتون تیكول(Morton Thiokol)، مارتین ماریتا(Martin Marietta)، راكتداین (Rocketdyne) و… در حقیقت سازنده و مجری فنی برنامه ها بودند.
جدای از نابسامانی فوق كه از سال ۲۰۱۱ منجر به نیازمندی ناسا به روسكاسموس –سازمان فضایی روسیه- شد، در هر دوره ریاست جمهوری، رؤسای جمهور مبحث های جدیدی را بعنوان اهداف فضایی آمریكا اعلام می كردند. از فرود بر روی سیارك ها گرفته تا سفر به مریخ. در این اوضاع شلوغ، با بیان بستن قرارداد با شركت های خصوصی برای ساخت سفینه بعدی آمریكا، بازار طرح های تخیلی و افراد شهرت طلب هم گرم شد تا از كم اطلاعی مردم استفاده كنند و در كنار یكی-دو طرح خوب و عملی، عوام را با سفینه های تخیلی، به پروازهای زیرمداری و بدون بازگشت به مریخ و فروش معادن و زمین های ماه، به عالم هپروت ببرند.
اما در عمل، ناسا، ضمن بستن قراردادهای دراز و كوتاه مدت در انتظار عملی شدن پرواز با سفینه هایی بود كه از زیر بار روس ها بیرون بیاید و به آرزوی پرواز "فضانورد آمریكا، با سفینه آمریكایی، از خاك آمریكا" جامه عمل بپوشاند. آرزویی كه باید در سال ۲۰۱۵ عملی می شد و تا سال ۲۰۱۹ تأخیر داشته است. اینك باید دید آیا سه شركت اسپیس ایكس(SpaceX) با دراگون، بوئینگ(Boeing) با استارلاینر(Starliner) و سیرا نوادا(Sierra Nevada) با دریم چیسر (Dream Chaser) می توانند رؤیای "فضانورد آمریكا، با سفینه آمریكایی، از خاك آمریكا" را عملی كنند.
در هر حال و حتی در صورت انجام این برنامه ها، باز هم سازمان فضایی آمریكا، راهی را نیمه تمام گذاشت تا با صرف بودجه ای كلان، این دفعه در سه مسیر مختلف پا بگذارد كه آینده روشنی- حداقل برای او- ندارد. در صورتیكه هزینه های سنگین این برنامه ها را مالیات دهندگان آمریكایی باید بپردازند و از آن بدتر، اگر تا امسال آشپزی ناسا برای رفت و آمد به ایستگاه فضایی بین المللی را ناو با تجربه سایوز بر عهده داشت، از این پس، این آشپزخانه، سه آشپز دارد كه مشخص نیست غذا شور شود یا بی نمك و از این اوضاع بهم ریخته با مدیریت های متعدد، ناسا خواهد توانست سربلند بیرون بیاید و به نتایجی پرارزش در توسعه فناوری فضایی برسد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب